""Adolat" sosial-demokratik partiya Siyosiy Kengashi raisi"
Миллий ўзликни англаш, тарихий хотира давомийлигини таъминлаш, улкан ёзма меросни асраб-авайлаш, бойитиб бориш ва тадқиқ қилиш ҳамда маданий ва маънавий қадриятларни оммалаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Қадимий ёзма манбаларни сақлаш, тадқиқ ва тарғиб қилиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорига кўра, Инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан аҳолида сақланаётган ноёб қўлёзма, тошбосма китоблар ва тарихий ҳужжатлар харид қилинди.
Жамғарма ижро этувчи дирекцияси, Фанлар Академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти ва ноёб ҳужжатлар эгаси бўлган жисмоний шахслар ўртасида ўрнатилган тартибда шартномалар тузилди ҳамда 29,2 млн. сўм маблағ ноёб ҳужжатлар эгаларига ўтказиб берилди.
Харид қилинган 38 турдаги китоблар, қўлёзмалар тарихий, бадиий, адабий, диний ва илмий аҳамиятга оид манбалар ҳисобланади. Аҳолидан ноёб китоблар, тарихий хужжатлар сотиб олинаркан, уларни илмий муомалага киритиш мақсад қилиб қўйилган. Ёш тадқиқотчиларга тадқиқот манбаи сифатида хизмат қилиши мумкин бўлган бу тарихий ашёлар аҳоли қўлида қолиб йўқолиб кетиши ёки яроқсиз ҳолга келишининг олди ҳам олинади. Бундан ташқари, қўлёзмаларни зарур шарт-шароитларда сақланиши, реставрация қилиниши таъминланади.
Таъкидлаш жоизки, Ўзбекистонда асрлар давомида Марказий Осиё бўйича энг бой қўлёзма мерос жамланган бўлиб, унинг салмоқли қисми Ўзбекистон Фанлар академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида сақланади. Ҳар бири улкан маънавий обида, маданият дурдонаси бўлган бу қўлёзмалар фонди жаҳон миқёсида беқиёс аҳамиятга эга бўлган бебаҳо хазинадир. Мазкур фонд 2000 йилда ноёб илмий ва маданий объектлардан бири сифатида ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон маданий мероси рўйхатига киритилган. Институтнинг қўлёзмалар фонди олтита алоҳида бўлимдан ташкил топган бўлиб, араб, форс, эски ўзбек тили ва бошқа шарқ тилларида битилган 26 минг жилд қўлёзма, 39 минг жилд тошбосма китоблар ва 10 мингга яқин тарихий ҳужжатлардан ташкил топган.
Миллий ўзликни англаш, тарихий хотира давомийлигини таъминлаш, улкан ёзма меросни асраб-авайлаш, бойитиб бориш ва тадқиқ қилиш ҳамда маданий ва маънавий қадриятларни оммалаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Қадимий ёзма манбаларни сақлаш, тадқиқ ва тарғиб қилиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорига кўра, Инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан аҳолида сақланаётган ноёб қўлёзма, тошбосма китоблар ва тарихий ҳужжатлар харид қилинди.
Жамғарма ижро этувчи дирекцияси, Фанлар Академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти ва ноёб ҳужжатлар эгаси бўлган жисмоний шахслар ўртасида ўрнатилган тартибда шартномалар тузилди ҳамда 29,2 млн. сўм маблағ ноёб ҳужжатлар эгаларига ўтказиб берилди.
Харид қилинган 38 турдаги китоблар, қўлёзмалар тарихий, бадиий, адабий, диний ва илмий аҳамиятга оид манбалар ҳисобланади. Аҳолидан ноёб китоблар, тарихий хужжатлар сотиб олинаркан, уларни илмий муомалага киритиш мақсад қилиб қўйилган. Ёш тадқиқотчиларга тадқиқот манбаи сифатида хизмат қилиши мумкин бўлган бу тарихий ашёлар аҳоли қўлида қолиб йўқолиб кетиши ёки яроқсиз ҳолга келишининг олди ҳам олинади. Бундан ташқари, қўлёзмаларни зарур шарт-шароитларда сақланиши, реставрация қилиниши таъминланади.
Таъкидлаш жоизки, Ўзбекистонда асрлар давомида Марказий Осиё бўйича энг бой қўлёзма мерос жамланган бўлиб, унинг салмоқли қисми Ўзбекистон Фанлар академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида сақланади. Ҳар бири улкан маънавий обида, маданият дурдонаси бўлган бу қўлёзмалар фонди жаҳон миқёсида беқиёс аҳамиятга эга бўлган бебаҳо хазинадир. Мазкур фонд 2000 йилда ноёб илмий ва маданий объектлардан бири сифатида ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон маданий мероси рўйхатига киритилган. Институтнинг қўлёзмалар фонди олтита алоҳида бўлимдан ташкил топган бўлиб, араб, форс, эски ўзбек тили ва бошқа шарқ тилларида битилган 26 минг жилд қўлёзма, 39 минг жилд тошбосма китоблар ва 10 мингга яқин тарихий ҳужжатлардан ташкил топган.
Аннотация:
Абулаббос Муҳаммад Толиб ибн Тожиддин Ҳасанхожа ал-Ҳусайний ас-Сиддиқийнинг форс тилидаги “Матлаб ут-толибин” (“Толиблар матлаби”) асари тахминан 1673 йилда ёзиб тугатилган. Асар XVI-XVII асрларда Бухоро хонлигининг сиёсий, диний ва иқтисодий ҳаётида юқори мавқега эга бўлган машҳур Жўйбор шайхлари ёки хожалари хонадонининг бир неча авлоди фаолиятига бағишланган. Муаллиф ўзи ҳам ушбу хонадонга мансуб бўлгани туфайли, Жўйбор хожаларининг ҳаёт тарзи, молу мулклари, муридлари ва хизматкорлари, қурдирган иморатлари ҳамда Бухоро хонлари ва баъзи хорижий ўлкалар ҳукмдорлари билан муносабатлари ҳақида муфассал маълумотлар беради. Шунингдек, “Матлаб ут-толибин”да ўлкамизда Нақшбандия таълимотининг XVI-XVII асрлардаги ривожи, Бухоро хонлигида Ислом дини ва уламоларнинг юқори мавқега эга бўлгани мисоллар билан кенг ёритилган. Асарда ўша даврлар бошқарув тизими ва хўжалик ҳаётига оид қатор атамалар фаол қўлланилган. Шу сабабли “Матлаб ут-толибин” Марказий Осиёнинг XVI-XVII асрлардаги тарихига доир бирламчи ва мўътабар манбалар сирасига киради.
“Матлаб ут-толибин” ўзбек тилига асарнинг 2012 йилда “Мовароуннаҳр” нашриётида чоп қилинган форс тилидаги илмий-танқидий матнидан таржима қилинди.
Ўзбекистон Республикаси ФА, Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти; таржимонлар: Ғулом Каримий, Эркин Миркомилов; масъул муҳаррир Ҳалим Тўраев тарих фанлари доктори. – Тошкент: “Movarounnahr”, 2016. – Б.384.
Абулаббос Муҳаммад Толиб ибн Тожиддин Ҳасанхожа Ҳусайний Сиддиқийнинг форс тилидаги “Матлаб ут-толибин” (“Толиблар матлаби”) асари тахминан 1673 йили ёзиб тугатилган. Асар XVI–XVII асрларда Бухоро хонлигининг сиёсий, диний ва иқтисодий ҳаётида юқори мавқега эга бўлган машҳур Жўйбор шайхлари ёки хожалари хонадонининг бир неча авлоди фаолиятига бағишланган. Муаллиф ўзи ҳам ушбу хонадонга мансуб бўлгани туфайли, Жўйбор хожаларининг ҳаёт тарзи, молу мулклари, муридлари ва хизматкорлари, қурдирган иморатлари ҳамда Бухоро хонлари ва баъзи хорижий ўлкалар ҳукмдорлари билан муносабатлари ҳақида муфассал маълумотлар беради. Асарда ўша даврлар бошқарув тизими ва хўжалик ҳаётига оид қатор атамалар фаол қўлланилган. Шу сабабли “Матлаб ут-толибин” Марказий Осиёнинг XVI–XVII асрлардаги тарихига доир бирламчи ва мўътабар манбалар сирасига киради.
“Матлаб ут-толибин”нинг танқидий матнини тузиш учун асарнинг ЎзР ФА ШИ хазинасида сақланаётган 1133/1718 йили кўчирилган қўлёзмаси таянч нусха сифатида танлаб олинди, шунингдек, Ўзбекистонда ва хорижда сақланаётган бошқа бир қанча қўлёзмалардан ёрдамчи нусхалар тарзида фойдаланилди.
Ўзбекистон Республикаси ФА, Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти; нашрга тайёрловчилар: Ғулом Каримий, Эркин Миркомилов; масъул муҳаррир Ҳалим Тўраев. – Тошкент: “Movarounnahr”, 2012. – Б.376.
ЎзР ФА Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.27.06.2017.Tar.44.01. – рақамли илмий кенгашнинг 2018 йилнинг 21 июнь куни соат 14:30даги мажлисида Тошкент давлат шарқшунослик институти тадқиқотчиси Джуманиязова Феруза Джуманазаровнанинг 07.00.03 – Жаҳон тарихи ихтисослиги бўйича “Илк ўрта асрларда Тохаристон ва Кобул водийсида туркий сулолалар” мавзусидаги (тарих фанлари бўйича) фалсафа доктори (PhD) диссертациясининг ҳимояси бўлиб ўтади.
Илмий раҳбар: т.ф.д. Аблат Ходжаев
Расмий оппонентлар: т.ф.д. Ашраф Ахмедов
т.ф.д. Атаходжаев Азимхўжа Музафарович
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети
Манзил: 100170, Тошкент шаҳри, Мирзо Улуғбек тумани, Мирзо Улуғбек кўчаси, 79-уй, Тел/факс (0371) 262-54-61, 262-52-77.
e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Автореферат Джуманиязова Ф.30.05.2018
ЎзР ФА Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида 2015-2017 йилларда “Термизлик алломалар илмий меросини тадқиқ этиш, асарларининг таржима ва нашрини амалга ошириш” амалий лойиҳаси доирасида термизлик ислом алломалари асарларини илмий изоҳли нашрини тайёрлаб нашр қилиш ишлари олиб борилди. Мазкур давр мобайнида ислом илмларининг турли йўналишлари, ҳамда тарих ва адабиётга оид ўндан ортиқ асарларнинг араб ва форс тилларидан ўзбек тилига илмий-изоҳли таржималари амалга оширилди. Бу асарларнинг деярли барчаси ўзбек исломшунослиги ва шарқшунослиги соҳасида илк бор илмий муоамлага киритилди.
Лойиҳа фаолиятининг ижобий натижаларидан яна бири лойиҳа доирасида шарқ тилларидан ўрта аср манбаларини ўзбек тилига илмий изоҳли нашрлари тайёрлаш борасида малака ва тажриба тўплаган кадрлар ҳам тайёрланди. Муайян маънода ЎзР ФА Шарқшунослик институтида оид ислом илмларига оид ўрта асрларда яратилган манбаларни илмий муомалага киритиш борасида мактаб шаклланди десак муболаға бўлмайди.
Ўтган даврда бошланган бу эзгу амал бугуни кунда ҳам Шарқшунослик институтининг “Исломшунослик ва ижтимоий фикр тарихи” бўлимида давом эттирилиб ривожлантирилмоқда.
Қуйида лойиҳа доирасида яратилган нашрларининг айримлари ҳақидаги маълумотлар билан танишиш мумкин.
- Ал-Ҳаким ат-Термизийнинг “Қайтарилган ишлар” (“ал-Манҳиёт”) асари илмий-изоҳли таржимаси ва матни. Араб тилидан таржима, изоҳлар ва кўрсаткичлар муаллифлари О.Қориев ва М. Исмоилов. Сўз боши муаллифи - лойиҳа раҳбари т.ф.н. О. Қориев. (2017й. 330 б).
Бу асар ҳадис шарифларда инсонлар томонидан ҳар қандай ҳолатда ҳам қилишдан қайтарилган ишлар, ҳатти-ҳаракатлар ьаёни ва шарҳига бағишланган. Инсонларнинг юксак ахлоқий сифатларига ёт бўлган ҳатти ҳаракатлардан қайтарилар экан, унинг сабаб ва негизлари рчиб берилган. Одатда кундалик ҳаётимизда ота-боболаримиз авлодларни қилмасликлари лозим деб уқтирган ишларнинг инсон ва жамият учун зарарли жиҳатлари оят ва ҳадислар асосида изоҳлаб берилган.