Davlatimiz Rahbari Sh.M.Mirziyoyevning 2018-yil 20-iyul kuni O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Yadro fizikasi institutida akademiklar va yurtimizning yetakchi olimlari bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuv bayonida berilgan topshiriqqa asosan 2018-yil 14-avgust kuni O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutida Fanlar akademiyasi akademiklariga yangi namunadagi guvohnomalar tantanali ravishda topshirildi. Tadbirda O‘zbekiston Respublikasi bosh vaziri Abdulla Nigmatovich Aripov ishtirok etdi.

Eslatib o‘tamiz, bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining 91 nafar akademiklari jamiyatimizning turli jabhalarida o‘z faoliyatlarini olib bormoqda. Akademiklarning 32 nafari 2017-yilda tanlangan.

http://www.academy.uz/uz/news/view/397

Rossiyaning Sankt-Peterbrug shahrida, asov Neva daryosi sohilida Rossiya Fanlar akademiyasining Sharq qo`lyozmalari instituti joylashgan. Bu dargohda O`zbekistondan keltirilgan yoxud o`zbek xalqining boy madaniy merosiga taalluqli o`nlab bebaho qo`lyozmalari saqlanadi. Ulardan biri milodiy VIII asrda arab alifbosining ko`fiy-hijoziy xatida ko`chirilgan Qur`oni karim nusxasidir. Qo`lyozmaning bir nechta sahifasi O`zbekistonda, Qashqadaryo viloyatida, Toshkert va Buxoro shaharlarida saqlanmoqda. Qolgan sahifalar qaerda ekani ayni paytgacha noma`lumligicha qolayotir. 

Ma`lumotlarga ko`ra, bu kitob bir paytlar Qashqadaryo viloyatining Qamashi tumanidagi Katta Langar qishlog`ida, tasavvufdagi Ishqiya tariqati shayxlari xonaqohida saqlangan. Shu bois ushbu qo`lyozma ilmiy jamoatchilik orasida “Katta Langar Qur`oni” nomini olgan. Kitobning katta qismi – 81 sahifasi qanday qilib Rossiyaga borib qolgani haqida ham turli-tuman taxminlar mavjud. U Sharq qo`lyozmalari institutiga o`tgan asrning 30-yillari oxirida keltirilgan.

Keyingi yillarda bir qator olimlarning ilmiy izlanishlari, zamonaviy tekshiruvlar natijasida O`zbekiston va Rossiyada saqlanayotgan sahifalar aynan bitta qo`lyozmaning tarkibiy qismlari ekani, ular chindan ham bundan 13 asr muqaddam ko`chirilgani aniqlandi. Mutaxassislar fikricha, u Qur`oni karimning Islom olamidagi eng qadimiy va mo``tabar nusxalaridan biri hisoblanadi.

2017 yilda “O`zbekiston madaniy merosi dunyo to`plamlarida” loyihasi doirasida Evropa texnologiyalari asosida “Katta Langar Qur`oni”ning faksimile nusxalari yaratildi. Mazkur nusxalar o`tgan vaqt davomida mamlakatimizdagi bir qator ilmiy va diniy muassasalarga tarqatildi.

Ushbu nusxalardan bir nechtasi “O`zbekiston madaniy merosi – Xalqlar va mamlakatlar o`rtasidagi muloqotga yo`l” Ikkinchi xalqaro kongressi doirasida Sankt-Peterburgga keltirildi. Ulardan biri qo`lyozmaning asl nusxasi saqlanayotgan Sharq qo`lyozmalari institutiga sovg`a qilindi.

– Bir qarashda bu biroz g`alati tuyulishi mumkin, - deydi loyiha rahbari, O`zbekiston Elektron ommaviy axborot vositalari Milliy assosiasiyasi raisi Firdavs Abduxoliqov. – Avvalo bu ushbu nodir qo`lyozmadan nusxa olish imkonini bergan institut rahbariyatidan minnatdorligimiz ifodasi. Qolaversa, mazkur qo`lyozmani tadqiq qilmoqchi bo`lgan olim va mutaxassislar uchun faksimile nusxasi juda qo`l keladi. Asl nusxa esa, instittning bebaho xazinasi sifatida daxlsizligicha qolishi lozim.

O`zbekistondan borgan delegasiya a`zolari institutga shuningdek, O`zbekistondagi madaniy yodgorliklar va ulardagi bitiklar haqda hikoya qiluvchi “O`zbekiston obidalaridagi bitiklar” kitob-albomlar to`plami tuhfa qilindi.

— O`zbekistonga oid qo`lyozmalarni haqiqiy ma`noda institumizning faxri deb ayta olamiz, – deydi Rossiya Fanlar akademiyasi Sharq qo`lyozmalari instituti direktor Irina Popova. – O`zbekiston hukumati va ilmiy jamoatchiliining o`z xalqi madaniy merosini tadqiq etishga qaratilgan tashabbus va harakatlari tahsinga loyiq. Bizning institutimiz eshiklari o`zbekistonlik mehmonlar, tadqiqotchilar, olimlar uchun hamisha ochiq. Siz bilan hamkorlik qilishdan hamisha mamnuniyat hissini tuyamiz.

Sankt-Peterburgda o`tayotgan “O`zbekiston madaniy merosi – xalqlar va mamlakatlar o`rtasidagi muloqotga yo`l” Ikkinchi xalqaro kongressi doirasida mazkur ilmiy dargohda “Sharq qo`lyozmalari institutida Sharq kitobat san`atining nodir durdonalari” nomli ko`rgazma ham tashkil etildi. Ko`rgazma ishtirokchilariga “Katta Langar Qur`oni”ning asl nusxasi sahifalari, Abu Rayhon Beruniyning “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar”, Alisher Navoiyning “Kullliyoti”, “Lisonut-tayr”, “Vaqfiya” singari asarlari, Samarqand, Buxoro, Xiva, Qo`qon singari shaharlarimizda yaratilgan kitobat san`atining nodir namunalari namoyish etildi.

http://naesmi.uz/uz/site/page.html?id=29673

Хорижий мутахассиснинг илмий раҳбар /маслаҳатчилик қилиши борасидаги диссертацион иш айнан хорижий мутахассис иштирокида тайёрланган бўлса ёки уни тайёрлаш учун шундай хорижлик мутахассис иштирок этиши зарурати бўлган ҳолда 2 нафар илмий раҳбар /маслаҳатчига рухсат этиш мумкинлиги маъносида қўллаб қувватлаш мумкин деб ҳисоблаймиз. Фақат бундай ҳолат барча учун баробар мажбурий деб талқин қилинишига йўл қўйиб бўлмаслиги ҳам аён бўлиши лозим.

Фалсафа доктори (PhD) ва фан доктори (DSc) илмий даражаларини олиш учун импакт факторга эга журналларда мақола чоп этилиши борасида аввало диссертацияларнинг аслида юқори илмий савияда ёзилганлиги айнан мазкур тоифадаги журналларда мақола чоп этилганлиги билангина баҳоланиши ғояси жуда тўғри деб ҳисобламаймиз. Чунки агар диссертация иши чиндан ҳам юқори илмий саавияда бажарилган бўлса-ю, алоҳида белгиланган журналларда мақола эълон қилинмаганлиги боис уларни ҳимояга рухсат бермаслик маъқул иш эмас. Ҳеч бўлмаганда дастлабки даврда  - шартли равишда ўтиш даврида бу талабни кескин қўймаган ҳолда босқичма-босқич ўтишликни жорий қилиш мақсадга мувофиқ. Чунки кейинги йиллардаги кетма-кет ташкилий ўзгаришлар натижасида ўнлаб тайёр диссертациялар ҳимоя қилинмай қолиб кетмоқда. Тадқиқотчиларнинг бундай кескин ўзгаришларга тайёр эмаслиги уларни эсанкиратиб, илмдан қўл силтаб кетиб қолишигача олиб бормоқда. Шунинг учун кейинги ўнлаб йиллар давомида аввалги талаблар доирасида тайёр бўлган диссертацияларнинг юқори илмий савияда тайёрланганларига янги талабларни кескин қўймаган ҳолда ҳимоя қилиш имкони яратиш зарур.

Фалсафа доктори (PhD) ва фан доктори (DSc) илмий даражаларининг талаблар таркибига Хирш индексини киритиш борасидаги таклиф бўйича ҳам юқоридаги зикр қилинган ҳолатлар ҳисобга олиниши лозим. Зеро хорижий мамлакатларда ўнлаб йиллар давомида шаклланган тартиб қоидани бирданига жорий қилишга уриниш шарт эмас.

Бу масала айниқса биринчи навбатда ижтимоий-гуманитар фан вакиллари учун инобатга олиниши керак.

 Илмий унвонларга тақдим этиш муддатини қисқартириш масаласида жорий тартибнинг ўзи оптимал шаклда деб ҳисоблаймиз.

Миллий ўзликни англаш, тарихий хотира давомийлигини таъминлаш, улкан ёзма меросни асраб-авайлаш, бойитиб бориш ва тадқиқ қилиш ҳамда маданий ва маънавий қадриятларни оммалаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Қадимий ёзма манбаларни сақлаш, тадқиқ ва тарғиб қилиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорига кўра, Инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан аҳолида сақланаётган ноёб қўлёзма, тошбосма китоблар ва тарихий ҳужжатлар харид қилинди.

Жамғарма ижро этувчи дирекцияси, Фанлар Академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти ва ноёб ҳужжатлар эгаси бўлган жисмоний шахслар ўртасида ўрнатилган тартибда шартномалар тузилди ҳамда 29,2 млн. сўм маблағ ноёб ҳужжатлар эгаларига ўтказиб берилди.

Харид қилинган 38 турдаги китоблар, қўлёзмалар тарихий, бадиий, адабий, диний ва илмий аҳамиятга оид манбалар ҳисобланади. Аҳолидан ноёб китоблар, тарихий хужжатлар сотиб олинаркан, уларни илмий муомалага киритиш мақсад қилиб қўйилган. Ёш тадқиқотчиларга тадқиқот манбаи сифатида хизмат қилиши мумкин бўлган бу тарихий ашёлар аҳоли қўлида қолиб йўқолиб кетиши ёки яроқсиз ҳолга келишининг олди ҳам олинади. Бундан ташқари, қўлёзмаларни зарур шарт-шароитларда сақланиши, реставрация қилиниши таъминланади.  

Таъкидлаш жоизки, Ўзбекистонда асрлар давомида Марказий Осиё бўйича энг бой қўлёзма мерос жамланган бўлиб, унинг салмоқли қисми Ўзбекистон Фанлар академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида сақланади. Ҳар бири улкан маънавий обида, маданият дурдонаси бўлган бу қўлёзмалар фонди жаҳон миқёсида беқиёс аҳамиятга эга бўлган бебаҳо хазинадир. Мазкур фонд 2000 йилда ноёб илмий ва маданий объектлардан бири сифатида ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон маданий мероси рўйхатига киритилган. Институтнинг қўлёзмалар фонди олтита алоҳида бўлимдан ташкил топган бўлиб, араб, форс, эски ўзбек тили ва бошқа шарқ тилларида битилган 26 минг жилд қўлёзма, 39 минг жилд тошбосма китоблар ва 10 мингга яқин тарихий ҳужжатлардан ташкил топган.

Миллий ўзликни англаш, тарихий хотира давомийлигини таъминлаш, улкан ёзма меросни асраб-авайлаш, бойитиб бориш ва тадқиқ қилиш ҳамда маданий ва маънавий қадриятларни оммалаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Қадимий ёзма манбаларни сақлаш, тадқиқ ва тарғиб қилиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорига кўра, Инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан аҳолида сақланаётган ноёб қўлёзма, тошбосма китоблар ва тарихий ҳужжатлар харид қилинди.

Жамғарма ижро этувчи дирекцияси, Фанлар Академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти ва ноёб ҳужжатлар эгаси бўлган жисмоний шахслар ўртасида ўрнатилган тартибда шартномалар тузилди ҳамда 29,2 млн. сўм маблағ ноёб ҳужжатлар эгаларига ўтказиб берилди.

Харид қилинган 38 турдаги китоблар, қўлёзмалар тарихий, бадиий, адабий, диний ва илмий аҳамиятга оид манбалар ҳисобланади. Аҳолидан ноёб китоблар, тарихий хужжатлар сотиб олинаркан, уларни илмий муомалага киритиш мақсад қилиб қўйилган. Ёш тадқиқотчиларга тадқиқот манбаи сифатида хизмат қилиши мумкин бўлган бу тарихий ашёлар аҳоли қўлида қолиб йўқолиб кетиши ёки яроқсиз ҳолга келишининг олди ҳам олинади. Бундан ташқари, қўлёзмаларни зарур шарт-шароитларда сақланиши, реставрация қилиниши таъминланади.  

Таъкидлаш жоизки, Ўзбекистонда асрлар давомида Марказий Осиё бўйича энг бой қўлёзма мерос жамланган бўлиб, унинг салмоқли қисми Ўзбекистон Фанлар академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида сақланади. Ҳар бири улкан маънавий обида, маданият дурдонаси бўлган бу қўлёзмалар фонди жаҳон миқёсида беқиёс аҳамиятга эга бўлган бебаҳо хазинадир. Мазкур фонд 2000 йилда ноёб илмий ва маданий объектлардан бири сифатида ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон маданий мероси рўйхатига киритилган. Институтнинг қўлёзмалар фонди олтита алоҳида бўлимдан ташкил топган бўлиб, араб, форс, эски ўзбек тили ва бошқа шарқ тилларида битилган 26 минг жилд қўлёзма, 39 минг жилд тошбосма китоблар ва 10 мингга яқин тарихий ҳужжатлардан ташкил топган.

Аннотация:

         Абулаббос Муҳаммад Толиб ибн Тожиддин Ҳасанхожа ал-Ҳусайний ас-Сиддиқийнинг форс тилидаги “Матлаб ут-толибин” (“Толиблар матлаби”) асари тахминан 1673 йилда ёзиб тугатилган. Асар XVI-XVII асрларда Бухоро хонлигининг сиёсий, диний ва иқтисодий ҳаётида юқори мавқега эга бўлган машҳур Жўйбор шайхлари ёки хожалари хонадонининг бир неча авлоди фаолиятига бағишланган. Муаллиф ўзи ҳам ушбу хонадонга мансуб бўлгани туфайли, Жўйбор хожаларининг ҳаёт тарзи, молу мулклари, муридлари ва хизматкорлари, қурдирган иморатлари ҳамда Бухоро хонлари ва баъзи хорижий ўлкалар ҳукмдорлари билан муносабатлари ҳақида муфассал маълумотлар беради. Шунингдек, “Матлаб ут-толибин”да ўлкамизда Нақшбандия таълимотининг XVI-XVII асрлардаги ривожи, Бухоро хонлигида Ислом дини ва уламоларнинг юқори мавқега эга бўлгани мисоллар билан кенг ёритилган. Асарда ўша даврлар бошқарув тизими ва хўжалик ҳаётига оид қатор атамалар фаол қўлланилган. Шу сабабли “Матлаб ут-толибин” Марказий Осиёнинг XVI-XVII асрлардаги тарихига доир бирламчи ва мўътабар манбалар сирасига киради.

         “Матлаб ут-толибин” ўзбек тилига асарнинг 2012 йилда “Мовароуннаҳр” нашриётида чоп қилинган форс тилидаги илмий-танқидий матнидан таржима қилинди.

Ўзбекистон Республикаси ФА, Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти; таржимонлар: Ғулом Каримий, Эркин Миркомилов; масъул муҳаррир Ҳалим Тўраев тарих фанлари доктори. – Тошкент: “Movarounnahr”, 2016. – Б.384.