"ADOLAT" SOSIAL-DEMOKRATIK PARTIYASI
Kitoblaruz (6)
Аннотация:
Абулаббос Муҳаммад Толиб ибн Тожиддин Ҳасанхожа ал-Ҳусайний ас-Сиддиқийнинг форс тилидаги “Матлаб ут-толибин” (“Толиблар матлаби”) асари тахминан 1673 йилда ёзиб тугатилган. Асар XVI-XVII асрларда Бухоро хонлигининг сиёсий, диний ва иқтисодий ҳаётида юқори мавқега эга бўлган машҳур Жўйбор шайхлари ёки хожалари хонадонининг бир неча авлоди фаолиятига бағишланган. Муаллиф ўзи ҳам ушбу хонадонга мансуб бўлгани туфайли, Жўйбор хожаларининг ҳаёт тарзи, молу мулклари, муридлари ва хизматкорлари, қурдирган иморатлари ҳамда Бухоро хонлари ва баъзи хорижий ўлкалар ҳукмдорлари билан муносабатлари ҳақида муфассал маълумотлар беради. Шунингдек, “Матлаб ут-толибин”да ўлкамизда Нақшбандия таълимотининг XVI-XVII асрлардаги ривожи, Бухоро хонлигида Ислом дини ва уламоларнинг юқори мавқега эга бўлгани мисоллар билан кенг ёритилган. Асарда ўша даврлар бошқарув тизими ва хўжалик ҳаётига оид қатор атамалар фаол қўлланилган. Шу сабабли “Матлаб ут-толибин” Марказий Осиёнинг XVI-XVII асрлардаги тарихига доир бирламчи ва мўътабар манбалар сирасига киради.
“Матлаб ут-толибин” ўзбек тилига асарнинг 2012 йилда “Мовароуннаҳр” нашриётида чоп қилинган форс тилидаги илмий-танқидий матнидан таржима қилинди.
Ўзбекистон Республикаси ФА, Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти; таржимонлар: Ғулом Каримий, Эркин Миркомилов; масъул муҳаррир Ҳалим Тўраев тарих фанлари доктори. – Тошкент: “Movarounnahr”, 2016. – Б.384.
ЎзР ФА Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида 2015-2017 йилларда “Термизлик алломалар илмий меросини тадқиқ этиш, асарларининг таржима ва нашрини амалга ошириш” амалий лойиҳаси доирасида термизлик ислом алломалари асарларини илмий изоҳли нашрини тайёрлаб нашр қилиш ишлари олиб борилди. Мазкур давр мобайнида ислом илмларининг турли йўналишлари, ҳамда тарих ва адабиётга оид ўндан ортиқ асарларнинг араб ва форс тилларидан ўзбек тилига илмий-изоҳли таржималари амалга оширилди. Бу асарларнинг деярли барчаси ўзбек исломшунослиги ва шарқшунослиги соҳасида илк бор илмий муоамлага киритилди.
Лойиҳа фаолиятининг ижобий натижаларидан яна бири лойиҳа доирасида шарқ тилларидан ўрта аср манбаларини ўзбек тилига илмий изоҳли нашрлари тайёрлаш борасида малака ва тажриба тўплаган кадрлар ҳам тайёрланди. Муайян маънода ЎзР ФА Шарқшунослик институтида оид ислом илмларига оид ўрта асрларда яратилган манбаларни илмий муомалага киритиш борасида мактаб шаклланди десак муболаға бўлмайди.
Ўтган даврда бошланган бу эзгу амал бугуни кунда ҳам Шарқшунослик институтининг “Исломшунослик ва ижтимоий фикр тарихи” бўлимида давом эттирилиб ривожлантирилмоқда.
Қуйида лойиҳа доирасида яратилган нашрларининг айримлари ҳақидаги маълумотлар билан танишиш мумкин.
- Ал-Ҳаким ат-Термизийнинг “Қайтарилган ишлар” (“ал-Манҳиёт”) асари илмий-изоҳли таржимаси ва матни. Араб тилидан таржима, изоҳлар ва кўрсаткичлар муаллифлари О.Қориев ва М. Исмоилов. Сўз боши муаллифи - лойиҳа раҳбари т.ф.н. О. Қориев. (2017й. 330 б).
Бу асар ҳадис шарифларда инсонлар томонидан ҳар қандай ҳолатда ҳам қилишдан қайтарилган ишлар, ҳатти-ҳаракатлар ьаёни ва шарҳига бағишланган. Инсонларнинг юксак ахлоқий сифатларига ёт бўлган ҳатти ҳаракатлардан қайтарилар экан, унинг сабаб ва негизлари рчиб берилган. Одатда кундалик ҳаётимизда ота-боболаримиз авлодларни қилмасликлари лозим деб уқтирган ишларнинг инсон ва жамият учун зарарли жиҳатлари оят ва ҳадислар асосида изоҳлаб берилган.
ЎзР ФА Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида 2015-2017 йилларда “Термизлик алломалар илмий меросини тадқиқ этиш, асарларининг таржима ва нашрини амалга ошириш” амалий лойиҳаси доирасида термизлик ислом алломалари асарларини илмий изоҳли нашрини тайёрлаб нашр қилиш ишлари олиб борилди. Мазкур давр мобайнида ислом илмларининг турли йўналишлари, ҳамда тарих ва адабиётга оид ўндан ортиқ асарларнинг араб ва форс тилларидан ўзбек тилига илмий-изоҳли таржималари амалга оширилди. Бу асарларнинг деярли барчаси ўзбек исломшунослиги ва шарқшунослиги соҳасида илк бор илмий муоамлага киритилди.
Лойиҳа фаолиятининг ижобий натижаларидан яна бири лойиҳа доирасида шарқ тилларидан ўрта аср манбаларини ўзбек тилига илмий изоҳли нашрлари тайёрлаш борасида малака ва тажриба тўплаган кадрлар ҳам тайёрланди. Муайян маънода ЎзР ФА Шарқшунослик институтида оид ислом илмларига оид ўрта асрларда яратилган манбаларни илмий муомалага киритиш борасида мактаб шаклланди десак муболаға бўлмайди.
Ўтган даврда бошланган бу эзгу амал бугуни кунда ҳам Шарқшунослик институтининг “Исломшунослик ва ижтимоий фикр тарихи” бўлимида давом эттирилиб ривожлантирилмоқда.
Қуйида лойиҳа доирасида яратилган нашрларининг айримлари ҳақидаги маълумотлар билан танишиш мумкин.
- Ал-Ҳаким ат-Термизийнинг “Яширин масалалар” (“Масаил ал-макнуна”) асари илмий-изоҳли таржимаси ва матни. Араб тилидан таржима, изоҳлар, кўрсаткичлар ва сўз боши муаллифи М. Исмоилов. (2017й. 300 б.).
Асар аксар ирфоний мавзуларни баён қилувчи асарлардан биридир. Асарда ҳамма ҳам билавермайдиган, тафаккур аҳли орасидан айрим зотларгина илғаб олиши мумкин бўлган қалбда кечадиган нозик масалалар ҳақида сўз юритилган. Ундаги асосий ғоя комил инсон тарбиясида илм ва маърифатнинг ўрни, нафс тарбияси аҳамиятининг юксак эканлигидир.
ЎзР ФА Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида 2015-2017 йилларда “Термизлик алломалар илмий меросини тадқиқ этиш, асарларининг таржима ва нашрини амалга ошириш” амалий лойиҳаси доирасида термизлик ислом алломалари асарларини илмий изоҳли нашрини тайёрлаб нашр қилиш ишлари олиб борилди. Мазкур давр мобайнида ислом илмларининг турли йўналишлари, ҳамда тарих ва адабиётга оид ўндан ортиқ асарларнинг араб ва форс тилларидан ўзбек тилига илмий-изоҳли таржималари амалга оширилди. Бу асарларнинг деярли барчаси ўзбек исломшунослиги ва шарқшунослиги соҳасида илк бор илмий муоамлага киритилди.
Лойиҳа фаолиятининг ижобий натижаларидан яна бири лойиҳа доирасида шарқ тилларидан ўрта аср манбаларини ўзбек тилига илмий изоҳли нашрлари тайёрлаш борасида малака ва тажриба тўплаган кадрлар ҳам тайёрланди. Муайян маънода ЎзР ФА Шарқшунослик институтида оид ислом илмларига оид ўрта асрларда яратилган манбаларни илмий муомалага киритиш борасида мактаб шаклланди десак муболаға бўлмайди.
Ўтган даврда бошланган бу эзгу амал бугуни кунда ҳам Шарқшунослик институтининг “Исломшунослик ва ижтимоий фикр тарихи” бўлимида давом эттирилиб ривожлантирилмоқда.
Қуйида лойиҳа доирасида яратилган нашрларининг айримлари ҳақидаги маълумотлар билан танишиш мумкин.
- Ал-Ҳаким ат-Термизийнинг “Қуръондаги маънодош сузлар” (“Таҳсил назаир ал-Қуръон”), асари илмий-изоҳли таржимаси ва матни. Араб тилидан ўзбек тилига таржима, изоҳлар ва кўрсаткичлар муаллифлари О. Қориев ва Ҳ. Аминов. (2017 й. 200 б.).
Асар 80дан ортиқ арабча сўз ва ибораларнинг Қуръони карим оятларида турли маъноларда келиши мавзусига бағишланган. Бирор бир сўз ёки ибора турли маъноларда келиши изоҳланар экан уларнинг араб тилидаги бу сўзнинг қайси ўзакдан олинганлиги ва мазкур маънони ифода этилишининг грамматик қонуниятлар ҳақила фикр юритилади. Шу нуқтаи назардан асар нафақат диний, маънавий-маърифий, балки тилшунослик сохаси учун ҳам алоҳида аҳамиятлидир.
ЎзР ФА Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида 2015-2017 йилларда “Термизлик алломалар илмий меросини тадқиқ этиш, асарларининг таржима ва нашрини амалга ошириш” амалий лойиҳаси доирасида термизлик ислом алломалари асарларини илмий изоҳли нашрини тайёрлаб нашр қилиш ишлари олиб борилди. Мазкур давр мобайнида ислом илмларининг турли йўналишлари, ҳамда тарих ва адабиётга оид ўндан ортиқ асарларнинг араб ва форс тилларидан ўзбек тилига илмий-изоҳли таржималари амалга оширилди. Бу асарларнинг деярли барчаси ўзбек исломшунослиги ва шарқшунослиги соҳасида илк бор илмий муоамлага киритилди.
Лойиҳа фаолиятининг ижобий натижаларидан яна бири лойиҳа доирасида шарқ тилларидан ўрта аср манбаларини ўзбек тилига илмий изоҳли нашрлари тайёрлаш борасида малака ва тажриба тўплаган кадрлар ҳам тайёрланди. Муайян маънода ЎзР ФА Шарқшунослик институтида оид ислом илмларига оид ўрта асрларда яратилган манбаларни илмий муомалага киритиш борасида мактаб шаклланди десак муболаға бўлмайди.
Ўтган даврда бошланган бу эзгу амал бугуни кунда ҳам Шарқшунослик институтининг “Исломшунослик ва ижтимоий фикр тарихи” бўлимида давом эттирилиб ривожлантирилмоқда.
Қуйида лойиҳа доирасида яратилган нашрларининг айримлари ҳақидаги маълумотлар билан танишиш мумкин.
- Хожа Самандар Термизийнинг “Ҳукмдорлар дастури”(“Дастур ал-мулук”) номли асарининг форс тилидан илмий изоҳли таржимаси ва матни. Таржима ва изоҳлар муаллифи т.ф.д. М. Хасаний (2016й. 435.б.)
Бу асар мамлакатимиз тарихига оид қимматли маълумотларни ўзидан мужассам қилганлиги билан катта илмий аҳамиятга эга. Унда Бухоро хонлар Абдулазизхон (ваф.1683й) ва Субҳонқулихон (1625-1702) ҳукмронликлари даврида юз берган тарихий воқеалар ҳикоя қилинган. Бундан ташқари асардаги одоб-ахлоқ мавзусидаги ўгитлар бугунги кунда халқимизни маънавий ахлоқий камолотга етиштириш борасида беназир қўлланма эканлиги билан ҳам алоҳида ўрин тутади.
ЎзР ФА Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида 2015-2017 йилларда “Термизлик алломалар илмий меросини тадқиқ этиш, асарларининг таржима ва нашрини амалга ошириш” амалий лойиҳаси доирасида термизлик ислом алломалари асарларини илмий изоҳли нашрини тайёрлаб нашр қилиш ишлари олиб борилди. Мазкур давр мобайнида ислом илмларининг турли йўналишлари, ҳамда тарих ва адабиётга оид ўндан ортиқ асарларнинг араб ва форс тилларидан ўзбек тилига илмий-изоҳли таржималари амалга оширилди. Бу асарларнинг деярли барчаси ўзбек исломшунослиги ва шарқшунослиги соҳасида илк бор илмий муоамлага киритилди.
Лойиҳа фаолиятининг ижобий натижаларидан яна бири лойиҳа доирасида шарқ тилларидан ўрта аср манбаларини ўзбек тилига илмий изоҳли нашрлари тайёрлаш борасида малака ва тажриба тўплаган кадрлар ҳам тайёрланди. Муайян маънода ЎзР ФА Шарқшунослик институтида оид ислом илмларига оид ўрта асрларда яратилган манбаларни илмий муомалага киритиш борасида мактаб шаклланди десак муболаға бўлмайди.
Ўтган даврда бошланган бу эзгу амал бугуни кунда ҳам Шарқшунослик институтининг “Исломшунослик ва ижтимоий фикр тарихи” бўлимида давом эттирилиб ривожлантирилмоқда.
Қуйида лойиҳа доирасида яратилган нашрларининг айримлари ҳақидаги маълумотлар билан танишиш мумкин.
Ал-Ҳаким ат-Термизийнинг “Ҳаж ва унинг сирлари” (“Ҳаж ва асраруҳу”) асари илмий-изоҳли таржимаси. Араб тилидан ўзбек тилига таржима ва изоҳлар муаллифи Ж. Ҳамроқулов. Сўз боши –лойиҳа раҳбари т.ф.н. О. Қориевники (2015. 255б.).
Бу асар мазкур мавзуга бағишлаб ёзилган энг дастлабки китоблардан эканлиги ва ислом тарихининг мазкур соҳасида бирламчи манбалардан бўлиши мумкинлиги жиҳатидан аҳамиятли. Бу асарга соҳа мутахассислари томонидан катта қизиқиш билдирилиб, ислом олийгоҳларида ўқув жараёнида истифода этилмоқда.