"ADOLAT" SOSIAL-DEMOKRATIK PARTIYASI
Yangiliklar (316)
Соҳибқирон Амир Темур ҳақида Европа манбаларида, Венеция архивидаги ҳалигача чоп этилмаган сирли маълумотлар
ТОШКЕНТ, 24 апр — Sputnik. XIV асрнинг охирида Европа давлатлари жуда танг аҳволга тушиб қолди. Усмоний турклар давлатининг ҳужуми хавфига етарли тарзда жавоб қайтара олмаслигини билган Европа қироллари ва Рим папаси ёрдам кўзини Шарққа, Амир Темурга қаратдилар. Унинг шахсига ва ҳукмронлигига қизиқиш ортиб борди. Қироллар ва Рим папаси Амир Темур билан ёзишмалар олиб бора бошладилар.
Соҳибқирон ҳузурига элчилар ва саёҳатчилар юборилиб, унинг эътиборини жалб қилишга ҳаракат кучайди. Амир Темур ҳузурида бўлган ва у билан мулоқот қилган элчилар, унинг ҳарбий юришлари гувоҳи бўлган сайёҳ ва савдогарларнинг Амир Темур ҳақидаги китоблари европаликларда катта қизиқиш уйғотди. Шу тарзда XV асрдан бошлаб Темур ва унинг давлати ҳақида Европада бир неча тарихий манбалар яратилди. Уларнинг орасида элчи ва монах Иоанн Гринло, савдогарлар Паолэ Зане, Белтрамус де Мигнанелли ва Эммануил Пилотти, испан элчиси Руи Гонзалес де Клавихо, асирга тушган немис аскари Йоханнес Шилтбергер хотиралари муҳим аҳамият касб этади.
Айтиб ўтиш керакки, XIV асрнинг охири — XV аср бошларида Европада тўпланган Амир Темур, унинг салтанати, қўл остидаги ерлари, қўшини, уруш олиб бориш услубларига оид маълумотлар нашр этиш мақсадида эмас, балки Европа қироллари ва Рим папаси учун тўпланган бўлиб, асосан махфий ҳужжатлар ҳисобланган. Шунинг учун ҳам бу маълумотлар асрлар давомида ўрганилмаган ва қўлёзма ҳолатида қолиб кетган.
Рим папаси ва Франция қироли Карл XVнинг элчиси Иоанн Гринло Амир Темур суҳбатларида иштирок этган, унинг салтанатини ўз кўзи билан кўрган ва бу ҳақда асар ёзган европалик биринчи муаллиф ҳисобланади. У 1401 йилнинг августида Амир Темур билан учрашади. Гринлонинг асари "Темур ва унинг саройига оид хотиралар", деб аталади. Бу асар француз ва лотин алифбосида ёзилган бўлиб, 23 бобдан иборат. Асарда муаллиф Амир Темур тахтга чиққан вақтдан бошлаб 1402 йил август ойигача бўлган воқеалар ҳақида имкон қадар маълумот беришга ҳаракат қилинган.
Эммануил Пилотти 22 йил давомида Мисрда яшаган, араб тилини мукаммал билган Миср султони Фаражнинг яқин кишиси бўлган. У Амир Темурнинг Дамашқ юриши ҳақида маълумотлар тўплаган. Унинг Амир Темур ҳақидаги маълумотлари Венеция архивида сақланади ва ҳалигача нашр қилинмаган.
Паолэ Зане эса 1400 йилда Венециянинг Дамашқдаги консули бўлган. У Венеция сенатининг топшириғи билан Амир Темур ҳақида маълумотлар тўплаган. Унинг маълумотларидан иборат йиғма жилд ҳам ҳалигача Венеция архивида сақланмоқда ва чоп этилганича йўқ.
Италиялик савдогар Белтрамус де Мигнанелли томонидан ёзилган "Темурланг ҳаёти" асари муҳим манбалардан биридир, чунки бу асар шахсан муаллифнинг кўрганлари асосида ёзилган. Белтрамус де Мигнанелли узоқ муддат давомида Дамашқда яшаб, у ерда катта мулк ва обрў орттиради. Амир Темур Дамашқни эгаллаганда у шаҳарда бўлган ва воқеаларни шахсан иштирокчисидир.
Анқара ва Смирнанинг олиниши ҳақидаги ҳаққоний маълумотларни ҳам тўплаган. Асар 1416 йилда лотин алифбосида ёзилади. 1764 йилда асарнинг Венадаги миллий кутубхонада сақланаётган қўлёзма нусхаси Стефан Базилиус томонидан нашр қилинади. Амир Темур юришларидан жуда катта зарар кўрганлигига қарамай муаллиф воқеалар ривожини ҳаққоний тарзда ёритиб берган.
Эсдалик ва асарлар орасидаги энг қимматбаҳо манбалардан бири испаниялик элчи Руи Гонзалес де Клавихо кундаликлари ҳисобланади. Руи Гонзалес де Клавихо бадавлат оиладан чиққан, отаси ҳам, ўзи ҳам саройдаги нуфузли амалдорлардан бўлган.
Клавихо 1404 йилда Леон ва Кастилия қироли Генрих III (1390-1406)нинг топшириғи билан Самарқандга келади. Унга Альфонсо Паэс де Саита Мария ва Гомес де Салазар ҳамроҳ бўладилар. Унинг асари "Самарқандга, Темур саройига саёҳат кундалиги" деб аталади. Клавихо кундаликлари икки қисмдан иборат бўлиб, биринчисида элчиларнинг Самарқандгача бошидан ўтказган воқеалари, турли ҳудудлар табиати, халқлари турмушига оид маълумотларни ўз ичига олади. Иккинчи қисмда муаллиф Кеш ва Самарқандда Темур саройидаги учрашувларни тасвирлайди. Де Клавихо мамлакат, сарой, халқ ва унинг турмуши ҳақида ажойиб ва такрорланмас маълумотлар беради.
Бугунги кунда Руи Гонзалес де Клавихо кундаликларининг асл нусхаси Мадриддаги Миллий кутубхонада сақланади. Биринчи марта кундалик Севильяда ношир Арготе де Молина томонидан «Буюк Темурланг ҳаёти, унинг империяси ерлари билан» номи билан 1582 йилда нашр қилинган. Клавихо кундаликлари илк марта И.И. Срезневский томонидан 1881 йилда Петербургда рус тилига таржима қилиниб, чоп этилган. Ўзбек тилига таниқли адабиётшунос олим, профессор Очил Тоғаев томонидан таржима қилинган.
Албатта, Темур даври манбалари орасида энг беқиёс — бу Амир Темурга европалик қироллар томонидан юборилган мактублар ва уларга жўнатилган жавоб хатларидир. Амир Темурнинг Франция қироли Карл VIга, Англия қироли Генрих IVга юборган мактублари унинг ташқи сиё-сати ва дипломатик санъати тўғрисида фикр юритишда катта ёрдам беради. Амир Темурнинг Карл VIга юборган мактуби 1996 йилда Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг Францияга расмий ташрифи чоғида Франция Президенти Жак Ширак томонидан туҳфа қилинган бўлиб, бугунги кунда мактуб Тошкентдаги Темурийлар тарихи давлат музейида сақланади.
Шу ўринда Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Абдуғаниевич Каримовнинг қуйидаги сўзларини келтиришни лозим топдик. "Буюк шахсларни тарих яратади. Амир Темур босқинчи тўдаларнинг Европа ичкарисига қилаётган ҳаракатига чек қўйганини, бошқа тажовузкорлик юришларини узоқ муддатга тўхтатиб қўйишини ҳозир инкор қилиб бўлмайди. — Унга "Европанинг халоскори" деган рамзий унвон берилгани бежиз эмас".
Бугунги кунгача Соҳибқирон бобомиз тарихимиз осмонидаги энг ёрқин юлдузлардан бири ҳисобланади ва албатта, бу ҳар биримизда фахр туйғусини кучайтиради. Халқимиз келгуси авлоди ҳам у билан ғурурланишига ишончимиз комил.
Шерзод Исмоилов, vodiymedia.uz
Abu Rayhon Beruniy nomidagi sharqshunoslik instituti tarixi
Mutafakkirlarimizning ilmiy merosi
2023-yil 24-oktabr kuni Madaniy meros agentligida soha mutaxassislari ishtirokida navbatdagi davra suhbati tashkil etildi. Ushbu majlisda Madaniy meros agentligi direktorining birinchi o‘rinbosari Tursunali Kuziyev, Madaniyat vazirligi, Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi, Fanlar akademiyasi va Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston milliy universitetining sharqshunos, tarixchi, manbashunos mutaxassislari ishtirok etishdi.
Yig‘ilishda “Mutafakkirlarimizning ilmiy merosi, nodir qo‘lyozmalarini mahalliy hamda Eron olimlari hamkorligida chuqur o‘rganish va keng targ‘ib qilish” mavzusi muhokama qilindi.
“Tarixiy taraqqiyot davrida ajdodlarimiz tarafidan yozilgan ko‘plab asarlarning qo‘lyozma nusxalari bugungi kunda Eron Islom Respublikasida va u yerlarda yozilgan ayrim asarlarning nusxalari esa O‘zbekistonda saqlanmoqda”- dedi direktorning birinchi o‘rinbosari Tursunali Kuziyev.
Qayd etilishicha, Erondagi qo‘lyozmalar orasida Abduxoliq G‘ijduvoniy, Abu Sa’id Termiziy, Alisher Navoiy, Ahmad Yassaviy, Badriddin Muhammad Chochiy, Ismat Buxoriy, Kamoliddin Husayn Xorazmiy, Mas’ud Suzaniy Samarqandiy, Mir Abdulloh Husayniy Termiziy, Muhammad Ziyo Bedil Buxoriy, Riyoziy Samarqandiy, Sayfi Buxoriy, Sirojiddin Bisotiy Samarqandiy, Xayoliy Buxoriy, Hakim at-Termiziy, Husayn Boyqaro, Shavkat Buxoroiy kabi mutafakkirlarimizning noyob qo‘lyozma asarlari saqlanayotgani muhokama qilindi.
Tadbir davomida mutaxassislar tomonidan ikki davlatning ma’naviy merosi bo‘lgan ushbu qo‘lyozmalar ustida ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarish, tarjima ishlarini amalga oshirish va ma’naviy merosimizni keng targ‘ib qilish ishlari xususida fikr-mulohazalar bildirdilar.
Ma’lumot uchun: 2023-yil 18-19-iyun kunlari O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Eron Islom Respublikasi Prezidenti Ibrohim Raisiyning taklifiga binoan rasmiy tashrif bilan Tehron shahriga brogan edi. Tashrif davomida ikki mamlakat o‘rtasidagi hamkorlikni mustahkamlash to‘g‘risida qator kelishuvlarga erishilgan edi.
https://madaniymeros.uz/news/711?lang=uz-latn
ILM QADRI
2023-yil 24-oktabr kuni O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik instituti yetakchi ilmiy xodimi, taniqli olim, professor, tarix fanlari doktori Ashraf Ahmedov “Beruniy avlodlari” jamoat fondi ko‘krak nishoni bilan taqdirlandi.
Taqdirlash marosimi institutning majlislar zalida bo‘lib o‘tdi. Unda institut xodimlari, olimlar, jamoat fondi direktori ishtirok etdi. Tadbirda olimning Beruniy merosini o‘rganishdagi faoliyati yuksak baholandi.
XORIJLIK MEHMONLAR TASHRIFI
2023-yil 18-Oktabr kuni O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutiga Oman Sultonligi Tashqi ishlar vazirligi maslahatchisi Janob Habib Muhammad Al-Rashdi va Toshkent shahridagi Oman Sultonligi elchixonasi konsuli janob Saud Hamed Al-Yahyage tashrif buyurdi.
Mehmonni institutning ilmiy kotibi N.Jabborov, fond mudiri Sh.Islomov va Xalqaro aloqalar bo’limi mutaxassisi U.Raxmanovlar kutib olishdi. Mehmonga institutning ilmiy faoliyati, institut ilmiy-tadqiqot bo’limlari va institut xodimlari tomonidan nashr etilgan nashrlar haqida institutning ilmiy kotibi N.Jabborov tanishtirib o’tdi. Undan keyin mehmonga institutning restavratsiya va skanerlash bo’limlari ko’rsatilib, yangi bino qurilishi bo’yicha ma’lumotlar berildi. Mehmonga institutning faoliyati va ilmiy nashrlari juda katta ta’surot qoldirib, iliq qabul uchun katta minnatdorchilik bildirdi.
Buyuk qomusiy olim Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050 yilligiga bag‘ishlangan dastur.
Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050-yilligiga bagʻishlangan xalqaro konferensiya
QOZOG`ISTONLIK MEHMONLAR TASHRIFI
2023-yil 26-sentabr kuni Abu Rahyon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutiga Abay nomidagi Qozog’iston Milliy Pedagogika Universiteti professori, Sarkitkan Kaster va mazkur Universitetning dotsenti Bolatbek Batirxan tashrif buyurdi. Mehmonlarni institut ilmiy kotibi N.Jabbarov va xalqaro aloqalar bo’limi mutaxassisi U.Raxmanovlar kutib olishdi. Dastlab N.Jabbarov mehmonlarga institutning ilmiy faoliyat doirasi, institut ilmiy bo’limlari faoliyati va institut yangi binosi haqida ma’lumot berib o’tdi. Mehmonlarni qiziqtirgan savollarga Institutning faxri hisoblangan tarix fanlari doktori, akademik Dilorom Yusupova va Institutning yosh iqtidorli xodimi, tarix fanlari bo`yicha PhD Xurshid Azimov javob berdilar. Tomonlar bir-birlariga o`zlarining nashrlaridan taqdim qildilar. Shundan keyin mehmonlar institutning restavratsiya, skanerlash va kutubxonasini ko’zdan kechirishdi. Birgalikda hamkorlik qilish masalalari muhokama qilinib, bir qator takliflar ilgari surildi. Institut faoliyati va unda amalga oshirilayotgan ishlar mehmonlarga juda katta ta’surot qoldirdi.
Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050 yilligiga bag‘ishlangan konferensiyaning yakunlovchi bosqichidan
Buyuk qomusiy olim Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050 yilligiga bag‘ishlangan konferensiyaning yakunlovchi bosqichidan
More...
Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050-yilligiga bagʻishlangan xalqaro konferensiya
Abu Rayhon Beruniy ilmiy merosining jahon fani rivojidagi oʻrni
Boburshunos olima bilan “Bilimkent” seminari doirasida ilmiy suhbat uyushtirildi.
Joriy yil buyuk shoh va adib Zahiriddin Muhammad Bobur tavalludining 540 yilligi munosabati bilan O‘zR FA Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik instituti tomonidan Pokiston Islom Respublikasi, Panjob universiteti, tarix departamenti professori, Bobur merosini o‘rganish markazi rahbari Rukhsora Iftikhar xonim bilan 26-sentyabr kuni seminar o‘tkazildi.
Ushbu seminar mavzusi “Zahiriddin Muhammad Boburni Pokistondan izlab” deb nomlanib, unda ma’ruzachi tomonidan Boburning Afg‘oniston va Pokistondagi hayoti, uning “Boburnoma” asaridagi tavsifi haqida qiziqarli ma’lumotlar berildi. So‘ngra, institute yosh olimlar kengashi a’zolari tomonidan ushbu ma’ruza borasida iliq fikrlar bildirilib, mavzu doirasida savollar berilib, ularga tegishli javob berildi. Ilmiy seminar so‘ngida Bobur va boburshunoslik sohalarida ilmiy hamkorlikni davom ettirish yuzasidan takliflar berildi.
PRESS-RELIZ
BUYUK MUTAFFAKIR VA QOMUSIY OLIM ABU RAYHON BERUNIY TAVALLUDINING 1050 YILLIGIGA BAG‘ISHLANADI
PRESS-RELIZ
Joriy yilning 22-sentyabr kuni O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutida buyuk mutafakkir va qomusiy olim “Abu Rayhon Beruniy ilmiy merosining jahon fani rivojidagi o‘rni” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya oldidan matbuot anjumani o‘tkazildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 25-avgustdagi “Buyuk mutafakkir va qomusiy olim Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050 yilligini xalqaro miqyosda keng nishonlash to‘g‘risida”gi 361-sonli qaroriga muvofiq Abu Rayhon Beruniy hayoti va faoliyati, uning jahon tamadduni rivojiga qo‘shgan ulkan hissasiga bag‘ishlangan xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya hamda Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050 yilligiga bag‘ishlangan xalqaro anjumanni o‘tkazish vazifalari belgilangan. Bu tom ma’noda buyuk tariximizni, ilmiy merosimizni jahonga namoyish etish uchun tashlangan yana bir qadamdir. Qomusiy olim Abu Rayhon Beruniyning ilmiy merosini ommalashtirish, yoshlar o‘rtasida keng targ‘ib qilish nafaqat tarixiy bilimlarni mustahkamlashga, balki yosh avlodga haqqoniy o’tmishimizni anglatish, jahon maydonida O’zbekistonning ijobiy imidjini yanada yaxshilash jihatidan ham ahamiyatlidir.
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi, Madaniyat vazirligi, “Ma’rifat” targ‘ibotchilar jamiyati, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, Xorazm viloyati va Toshkent shahar hokimliklari, tegishli tashkilotlar bilan hamkorlikda joriy yilning 25-28-sentyabr kunlari Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Xorazm viloyatida Abu Rayhon Beruniy hayoti va faoliyati, uning jahon tamadduni rivojiga qo‘shgan ulkan hissasiga bag‘ishlangan xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya hamda Toshkent shahrida Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050 yilligiga bag‘ishlangan xalqaro anjumanini o‘tkazish rejalashtirildi.
Mazkur anjumanda 15 ta davlatdan (Turkiya, Hindiston, Pokiston, Bangladesh, Afg‘oniston, Xitoy, O‘rta Osiyo va Qozog‘iston, Rossiya) 20 nafar xorijiy mehmon, taniqli olimlar va ziyolilar, yozuvchi, shoirlar, san’at va madaniyat vakillari, “Ma’rifat” targ‘ibotchilar jamiyati a’zolaridan iborat 200 nafar Respublikamizning barcha hududlaridan mutahassis olimlar, jurnalist va blogerlar ishtirok etishi ko‘zda tutilgan.
Abu Rayhon Beruniyning hayoti va ilmiy-ma’rifiy faoliyati hamda uning jahon tamadduni rivojiga qo‘shgan ulkan hissasini aholi, ayniqsa, yoshlar o‘rtasida, shuningdek, ta’lim tashkilotlari va mehnat jamoalarida keng targ‘ib qilish maqsadida qator tadbirlarni o‘tkazish rejalashtirildi. Shu bilan birga Abu Rayhon Beruniyning ilmiy-ma’rifiy merosi, uning insonparvarlik g‘oyalarini keng o‘rganish va targ‘ib qilish maqsadida “Ma’naviy barkamol avlod – barqaror jamiyat bunyodkori” mavzusida o‘quvchi yoshlar bilan davra suhbatlari o‘tkaziladi.
Abu Rayhon Beruniyning “Kitob as-saydana fi-t-tibb” nomli kitobi tayyorlanmoqda. Ushbu kitob bizgacha yagona nuqsonli qo‘lyozmada yetib kelgan “Tabobatda dorishunoslik” nomli arab tilidagi so‘nggi asarining o‘zbek tiliga to‘liq ilmiy izohli tarjimasidir. Bu asar o‘rta asrlar musulmon Sharqidagi dorishunoslik tarixiga oid qimmatli manba bo‘lib, unda o‘simlik, ma’daniy, hayvon a’zo va mahsulotlaridan iborat mingdan ortiq dorining tavsifi hamda turli til va lahjalardagi nomlanishi berilgan. Kitobda Beruniyning dorishunoslik, geografiya, botanika, zoologiya va filologiyaga qo‘shgan hissasi aniq bayon etib berilgan.
Shu bilan birga, “Abu Rayhon Beruniyning ijtimoiy-siyosiy va huquqiy qarashlari” nomli risola tayyorlandi. Mazkur risolada Beruniyning hayoti va ilmiy merosi hamda ijtimoiy- siyosiy qarashlarini talqin etilgan.
Beruniyning ilmiy merosi matematika, astronomiya, jo‘g‘rofiya, minerologiya, tarix, etnografiya, filologiya va falsafaga doir 150 ta asarni o‘z ichiga oladi. Beruniy arab, fors, yunon va sanskrit tillarini bilgan va bir tildan boshqasiga tarjima qilishning tabiiy-ilmiy terminologiyalari qoidalarini ishlab chiqqan.
Buyuk bobokalonimizning xotirasini ulug’lash, uning nomini abadiylashtirish, yosh avlod qalbida vatanparvarlik, millatsevarlik tuyg’ularini va ilmga bo’lgan rag’batni yanada oshirish muhimdir. Prezidentimiz tomonidan qabul qilingan yuqoridagi qaror Abu Rayhon Beruniyning ilm yo‘lida erishgan natijalarini chuqurroq o‘rganish, keng jamoatchilikka targ‘ib qilish, shuningdek jahon hamjamiyati tomonidan keng e’tirof etilishiga zamin yaratadi.
https://t.me/marifat_jamiyati